Po ogromnym pożarze w czerwcu 1868 r. (który strawił wschodnią od Ząbkowskiej część Pragi) Namiestnik Królestwa Polskiego, Friedrich Wilhelm von Berg polecił magistratowi Warszawy budowę wodociągu w tej części miasta. Czerwcowy pożar pokazał, jak dużym problemem jest zaopatrzenie w wodę na prawym brzegu Wisły. Praga dysponowała jedynie dwoma większymi źródłami publicznymi. Mieszkańcy zaopatrywali się w wodę w niewielkich studniach na podwórzach lub korzystali z zasobów Wisły, do której dostęp nie był łatwy. W czasie pożaru strażacy zaopatrywali się w wodę z fontanny przy kolumnie Zygmunta lub ze zdroju na ulicy Piwnej.
Już 5 października 1869 r. doniesiono w prasie o przeprowadzaniu próby przydatności wodociągu praskiego dla celów gaśniczych (warto pamiętać, że Praga wówczas posiadała w większości drewnianą zabudowę).
W dniu otwarcia sieć wodociągowa miała długość około jednego kilometra. Zaopatrywała w wodę siedem hydrantów przeciwpożarowych oraz fontannę.
W chwili likwidacji wodociągu w 1896 r. długość sieci wynosiła prawie 10 km i zasilała 12 zdrojów ulicznych i 28 hydrantów. Wodociąg ten dostarczał również wodę do 33 budynków i zakładów przemysłowych, między innymi do Szpitala Praskiego. Powodem likwidacji było przyłączenie Pragi do systemu wodociągu Lindleya działającego na lewym brzegu Wisły od 1886 r. Od tego momentu filtrowaną wodę na Pragę tłoczono rurą podczepioną do mostu Kierbedzia.
Za http://www.warszawa1939.pl
Źródło: Tygodnik „Stolica”
Ujęcie wraz ze zbiornikiem, wieżą ciśnień i pompownią znajdowało się przy placu Mikołajewskim czyli w miejscu, gdzie zbiegały się ulice Olszowa, Szeroka (później Karola Wójcika, obecnie Kłopotowskiego) i Brukowa (obecnie Stefana Okrzei), obok wału przeciwpowodziowego (wał przeciwpowodziowy usypano w roku 1867, po tym gdy Praga musiała zmagać się z żywiołem wody).
Obsługa wodociągu była zlokalizowana w dawnej Komorze Wodnej (dziś Urząd Stanu Cywilnego przy Kłopotowskiego 1/3), która podówczas była w ruinie.
Zakład składał się z hali pomp, pędzonych częściowo za pomocą kieratu konnego, częściowo lokomobili; pompy czerpały wodę z Wisły i tłoczyły ją do nadbrzeżnego zbiornika oraz na więżę ciśnień. Zbiornik utrzymywał poziom wody na 11,6 m ponad 0 Wisły, wieża ciśnień— na 18,3 m ; żadnego oczyszczania wody nie stosowano. Rozbiorcza sieć wodociągowa była zbudowana z rur żeliwnych; długość jej sięgała 9,8 km, największa średnica; przewodów – 200 mm. Wydajność zakładu wynosiła 380 m3 wody na dobę.
Do czasu wybudowania wież neogotyckiego kościoła p.w. św. Floriana, wieża zakładu wodociągowego stanowiła dominantę w krajobrazie Pragi. Charakterystyczną sylwetkę rotundy przykrytej kopułą miał murowany z cegły budynek pompowni. Obiekt ten połączony był ze smukłą wieżyczką o wysokości ponad 18 m, pełniącą rolę wieży ciśnień. Autorami projektu tego obiektu byli architekci Zygmunt Kiślański i Edward Cichocki.
Projekt wodociągu wykonał, budował i do końca istnienia nadzorował inżynier Alfons Grotowski, od roku 1850 pracujący dla magistratu Warszawy. Gdy wodociągi – jego projektu na Pradze, a na lewym brzegu – projektu Henryka Marconiego, przestały miastu wystarczać, stanął na czele komisji, która w roku 1874 powierzyła zaprojektowanie i budowę nowego wodociągu Williamowi Lindleyowi. Po rozpoczęciu budowy nowego wodociągu został zastępca Lindleya. Alfons Grotowski był również współzałożycielem Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego. Zmarł w Warszawie w roku 1922 roku i spoczywa na Starych Powązkach.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfons_Grotowski
Jak możemy przeczytać na portalu Twoja Praga, Paweł Elsztein wspomina: „W latach 1930-33 oglądałem tutaj resztki ceglanego domku z zasypanym otworem jakby studziennym. Były to pozostałości pierwszego praskiego wodociągu”. Uszkodzone zabudowania zostały rozebrane po 1945 roku. Dziś na miejscu dawnego wodociągu wznosi się budynek przy Kłopotowskiego 2.
Źródła:
– Mazowsze dziedzictwo kulturowe nr 14
– 50-lecie działania wodociągów i kanalizacji m. Warszawy : referat na XVIII Zjazd Gazowników i Wodociągowców Polskich we Lwowie w r. 1936 : odbitka z czasopisma „Gaz i Woda”, T. 16, nr 11, 1936 r.
– https://warszawyhistoriaukryta.blogspot.com/2014/10/jak-to-z-pragskim-wodociagiem-byo.html
– http://www.warszawa1939.pl/galeria-powiazany/brukowa-1a-b/galeria-powiazana-5550-przekroj-budynku
– http://www.twoja-praga.pl/praga/dawna_praga/6043.html
– https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfons_Grotowski
Dodaj komentarz