W grudniu 1895 posesje nabył Chaim Winkler. W latach 1897-98 wybudowano dla niego zespół oficyn trzypiętrowych – dwie boczne i poprzeczną. W latach 1910-11 został wzniesiony czteropiętrowy dom frontowy, którego wschodnia ściana szczytowa jest do dziś oznaczona inicjałami właściciela: C. W. Równocześnie został skrócony łącznik oficyny płn.-wsch. od strony ulicy, gdzie od strony szczytu znajdowało się wejście do sieni klatki schodowej, a jego zachowaną część podwyższono do gabarytu skrzydła frontowego i włączono w jego układ komunikacyjny. Pośrodku podwórza urządzono ogrodzony skwer.
Po 30 września 1944 r. (a więc już po oswobodzeniu Pragi) została niemal w całości zburzona lewa (płd.-zach.) oficyna boczna i lewa połowa oficyny poprzecznej. Do jesieni 1945 r. ten fragment zabudowy został rozebrany. Po wojnie dom skomunalizowano.
Podczas jednego z remontów usunięto wystrój elewacji. W 1961 r. odbyła się modernizacja elewacji (być może właśnie w czasie tego remontu usunięto pierwotny wystrój) z drobnymi naprawami murów, wymianą balkonów. W 1998 r. rozebrano oficynę.
Pierwotnie kamienica posiadała styl secesyjny, obecnie pozostały jedynie nieliczne ślady tej stylistyki.
Oryginalne balustrady były najpewniej kute, o secesyjnym rysunku. Przypuszczalnie to fragment jednej z nich uzupełnia dziś ubytki w balustradzie skweru na podwórzu kamienicy. Obecne balustrady balkonowe to utylitarne konstrukcje z ok. 1960, zestawione w gęsty rytm pionowych prętów.
Paweł Elsztein w swojej książce wspomina o małym barze z bilardem funkcjonującym na półpięterku. W książce „moja Praga… moja Warszawa…” znajduje się również fotografia oryginalnej bramy:
Brama obecnie wygląda tak:
Przejazd bramny:
Polichromie na ostatnim piętrze frontowej klatki schodowej:
Wystrój frontowej klatki schodowej:
Klatka schodowa w oficynie:
Na ścianach klatki schodowej w oficynie również można znaleźć ślady namalowanego wzoru:
Resztki rozebranej oficyny:
Wspomnienia byłej mieszkanki kamienicy, Stanisławy Domagalskiej, sanitariuszki i łączniczki znajdziecie na stronie: https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/stanislawa-domagalska,1956.html (Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego)
Kamienica figuruje w rejestrze zabytków, wpisem nr A-634 z 14. 05. 2005 r.
Źródła:
– materiały od Jarosława Zielińskiego (opracowane na podstawie: Archiwum Państwowe m. st. Warszawy, Ekspozytura w Milanówku, księga hipoteczna zreponowana nr hip. 144-Praga (późn. 752-Praga), t. 1 ze zbiorem dokumentów, sygn. 10/II (dawniej w Oddziale w Pułtusku); nr hip. 758-Praga, t. 1 i 2 ze zbiorami dokumentów, sygn. 271-274.)
– „moja Praga… moja Warszawa…” Paweł Elsztein
– Wileńska 21- Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa
– Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego
Dodaj komentarz