W kamienicy przy ul. Ząbkowskiej 19 byłam już jakiś czas temu, wstrzymywałam się jednak z napisaniem notki, ponieważ chciałam jeszcze poszukać informacji, spróbować rozwiać wątpliwości. Niestety niezbyt mi się to udało, nadal nie mam pewności, że pozostały w kamienicy ślad jest pozostałością po żydowskim domu modlitw, oraz że jest to dom modlitwy wymieniony w spisie z 1926r. Zacznijmy jednak od początku.
Kamienica przy ul. Ząbkowskiej 19 powstała pod koniec XIXw. składała się pierwotnie z 3 oficyn. Pierwsza (od strony ul. Ząbkowskiej) przetrwała wojnę i można ją zobaczyć na fotografiach z lat 70-tych: http://agencjagazeta.pl/zdjecia/foto/cc1e36fd-0de9-11e3-b8cc-0017a4773452 Dziś w tym miejscu stoi nowe osiedle pod adresem Ząbkowska 23/25. Oficyny 2 i 3 były ze sobą połączone, dziś jedyny ślad jaki pozostał to fragment muru oraz widoczne na ścianach ślady świadczące o rozbiórce łącznika (dziwne drzwi prowadzące do nikąd, oraz cegły które pozostały w niektórych miejscach). Dziś kamienice są opuszczone. Znajdują się w Gminnej ewidencji zabytków. Kamienica jest administrowana przez ZGN Praga Północ.
Podczas zwiedzania kamienicy moją uwagę przykuł wychodzący spod farby fragment malowidła:
Fragment przypomina rysunki, które można znaleźć w żydowskich domach modlitw. Niestety do naszych czasów ocalał tylko niewielki kawałek dawnego wystroju pomieszczenia. Przed jego zniszczeniem prawdopodobnie uchroniła je znajdująca się w rogu pomieszczenia rura, która przypadkowo je zabezpieczyła. Zajrzenie pod warstwy farb w innych miejscach pomieszczenia niestety nie pomogło odkryć innych fragmentów malunku. W reszcie pomieszczenia ściany są pokryte jedynie dwoma warstwami farby tworzącej mało wartościowy powtarzalny prosty wzór namalowany z szablonu. Malowidło prawdopodobnie zostało zdrapane, może zmyte. Farba którą zostało wykonane nie wygląda na zbyt dobrą jakościowo.
Dodatkowym potwierdzeniem tezy, że w pomieszczeniu mógł się znajdować dom modlitw jest ślad po mezuzie, który znajduje się na futrynie drzwi prowadzących do pomieszczenia (przy okazji jest on troszkę nietypowy, znajduje się jak większość śladów po prawej stronie futryny, mniej więcej na 2/3 wysokości futryny, to co jest nietypowe to, że jest odwrócony w poziomie):
Zresztą w trzeciej oficynie kamienicy przy ul. Ząbkowskiej 19 takich śladów można znaleźć mnóstwo, co świadczy, że mieszkało tu dawniej wiele osób wyznania żydowskiego. Sądząc po ilości śladów, powiedziałabym, że większość.
W najlepszym spośród dotychczas wydanych publikacji dotyczącym synagog i domów modlitw w Warszawie p. Eleonory Bergman „Nie masz bożnicy powszechnej” niestety można znaleźć tylko informację, że w spisie z 1926r. pod adresem Ząbkowska 19 widnieje jeden dom modlitw. Nie pojawia się on we wcześniejszych spisach (np. z 1910 czy 1869r.), nie można jednak potwierdzić na tej podstawie, że nie znajdował się on tam również wcześniej, ponieważ część prywatnych domów modlitw nie była rejestrowana.
Niestety nie udało mi się odnaleźć informacji gdzie znajdował się ani jak wyglądał dom modlitwy ujęty w spisie. Jak sami widzicie pytań pozostaje wiele.
Dodaj komentarz