Kamienica przy ul. Środkowej 25 w rejestrze zabytków

W dniu dzisiejszym Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków ogłosił na swojej stronie informację o wpisaniu kamienicy przy ul. Środkowej 25 do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego: https://www.mwkz.pl/archiwum-aktualnosci-lista/1373-kamienica-przy-ul-rodkowej-25-wpisana-do-rejestru-zabytkow

• 

W sierpniu 2019 r. stowarzyszenie Na Pradze złożyło wniosek do Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o objęcie ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienicy przy ul. Środkowej 25.

Kamienica przy ul. Środkowej 25 została wzniesiona w latach 1911-1912 (data budowy zaznaczona na elewacji) dla Antoniego Rudnickiego. Pan Rudnicki w początkach XX stulecia handlował wyrobami żelaznymi przy Konopackiej 14, tam także prowadził pracownię. Rudnicki zakupił posesję przy Środkowej od małżonków Papińskich. Papińscy w roku 1900 zakupili tę parcelę od Gizińskich. W początkach XX wieku posesja była zabudowana drewnianym budynkiem frontowym oraz szeregiem mniejszych, również drewnianych budynków, umiejscowionych na tyłach działki.

Z 1897 r. pochodzi informacja o dwuklasowej szkole żeńskiej Wandy Gizińskiej. Nieruchomość ta należała do pani Wandy co najmniej od roku 1891. Jednakże taryfa ulic i posesji na rok 1900 nie wymienia jej już jako właścicielki. Przestała także funkcjonować szkoła.

Po wybudowaniu kamienicy na parterze rozpoczął działalność sklep spożywczy żony właściciela – pani Rudnickiej; po sąsiedzku działał zaś magiel Felicji Wieczorek. Mieszkania otrzymały zróżnicowany standard. W tańszych, w oficynie, mieszkali przed wojną stolarz Franciszek Żelazo, mieszkający na posesji już wcześniej blacharz Piotr Kukliński czy akuszerka Władysława Orzechowska. W domu frontowym, gdzie mieszkania były droższe i większe, mieszkał rewident Ksawery Rosochnacki, urzędnik Antoni Stroński czy lekarka Helena Pokrzywińska.

Od Rudnickiego kamienice odkupił Stanisław ks. Radziwiłł, od lipca 1919 adiutant Marszałka Piłsudskiego. Zginął on w roku 1920, podczas walk z bolszewikami – jego spadkobiercy w latach trzydziestych odsprzedali kamienice Helenie Pokrzywińskiej i małż. Domańskim.

Elewację ozdobiono dodatkowo skromnym detalem i zróżnicowaną fakturą tynku; niegdyś była ona dwubarwna, co dziś jest słabo widoczne. Podczas wojny kamienica nie ucierpiała. W późniejszym okresie zerwano balkony z ozdobnymi balustradami. Wrota bramy utraciły jedno z ozdobnych skrzydeł. Klatki schodowe są bardzo zdewastowane jednak zachowało się do dziś dużo oryginalnych detali. Fasada posiada niemal kompletny wystrój.

Pod tym adresem znajdują się dwie kapliczki: figura Matki Boskiej Łaskawej – patronki Pragi w niszy w elewacji, oraz kapliczka skrzynkowa z figurą Matki Boskiej na ścianie oficyny bocznej w podwórzu.

Na uwagę zasługują również resztki dekoracji malarskiej, które uwidaczniają się spod łuszczącej się farby w przejeździe bramnym. Posiadają one niemal identyczne dekoracje jakie znajdują się w kamienicy przy ul. Stalowej 41 (również są to motywy kwiatowe i geometryczne), co może wskazywać, że wykonała je ta sama osoba, może ma to związek z tym, że w pewnym okresie Domański był właścicielem obydwu kamienic?

Bardzo ciekawa historia jest związana z drewnianą skrzynką na listę lokatorów, która pierwotnie wisiała w bramie kamienicy. Stała się ona bowiem dziełem sztuki. Znajdowała się ona w domu od czasu jego budowy. W okresie powojennym ulegała stopniowej dewastacji. Niszczejącą pamiątkę zdjął mieszkający tu wtedy artysta, pan Mariusz Łukasik. Odnowił ją w taki sposób, że stała się od tej pory autorskim dziełem sztuki, zatytułowanym „Lista lokatorów”. W tej formie była prezentowana na wystawach sztuki współczesnej w kraju i zagranicą. „Lista lokatorów” znajduje się podobno w prywatnych zbiorach autora. Zachował się na niej napis po polsku i po rosyjsku, który informuje, że jest to spis lokatorów domu nr 25 z ulicy Środkowej, z XIV cyrkułu. Jest też 48 ponumerowanych miejsc na karteczki z nazwiskami i imionami.

W dniu 29 maja 2020 decyzją nr 41/2020 Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, w odpowiedzi na złożony wniosek stowarzyszenia Na Pradze i po przeprowadzeniu oględzin terenowych, wpisał do rejestru zabytków przedmiotowy obiekt.

• 

• 

• 

• 

• 

Mamy nadzieję, że wpis do rejestru zabytków będzie miał przełożenie na realną opiekę nad obiektem i kamienica doczeka się z czasem remontu.

Źródła:

• „Ulice Nowej Pragi” Michał Pilich
• „Tajemnicze Miasto Spacery po Warszawie Praga Północ” Michał Szymański
• https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1859555120825114&id=1372066239574007
• https://www.twoja-praga.pl/praga/ulice/5915.html
• https://www.mwkz.pl/archiwum-aktualnosci-lista/1373-kamienica-przy-ul-rodkowej-25-wpisana-do-rejestru-zabytkow