Najbardziej znana historia ukrywani Żydów na Pradze to oczywiście historia związana z praskim ZOO i rodziną Żabińskich. Gdy wybuchła wojna, Żabińscy zaangażowali się w konspirację. Pomagał im kilkuletni syn Ryś. W opustoszałych klatkach i pawilonach ukrywano ludzi, broń i amunicję. Schronienie w ZOO znalazło wielu Żydów.
O tej historii możecie przeczytać w wirtualnej wystawie: http://wystawy.sprawiedliwi.org.pl/wystawa-pl/zydzi-ukrywani-w-zoo/#!/warszawskie-zoo bądź w książkach „Ludzie i zwierzęta„, albo „Azyl. Opowieść o Żydach ukrywanych w warszawskim ZOO”. Na podstawie ich historii powstał również film Azyl / The Zookeeper’s Wife. Choć nie jest on filmem dokumentalnym i na początku ciężko się oswoić z tym, że wszyscy zwracają się do siebie w języku angielskim, a fakty zostały ubarwione i nieco pozmieniane, film według mnie warto zobaczyć.
Jednak „dobrych adresów” na Pradze było znacznie więcej: m.in.: Targowa 64 (więcej szczegółów tej historii możecie poznać w książce Targowa 64 Dziennik 27 I 1943-11 IX 1944 – Leon Guz, zdecydowanie polecam przeczytać), Targowa 39, Brzeska 5, Brzeska 17a, Kawęczyńska 58, Czynszowa 6, Kowieńska róg Kowelskiej.
Jestem jednak świadoma, że wiele takich wspaniałych historii nie zostało do tej pory opisanych.
Babcia mojej przyjaciółki wspomina, że w piwnicy przy ul. Brzeskiej (dokładny adres znam jednak celowo go nie podaję, aby nie narażać mieszkańców na wizyty) ukrywano Żydów. W piwnicy został wykopany drugi poziom pod podłogą. Zajrzałam do piwnic w tej kamienicy jednak niestety jest to szukanie igły w stogu siana, ponieważ piwnic jest tam bardzo wiele, część z nich jest niedostępna, część zawalona śmieciami.
Przy okazji dokumentowania jednej z kamienic przy ul. Ząbkowskiej natrafiłam zaś na zejście poniżej poziomu piwnic bądź skrytkę. Niestety ciężko ocenić jakie było jej przeznaczenie, może były w niej po prostu przechowywane ziemniaki… Nie znalazłam jakichkolwiek materiałów na ten temat.
Stowarzyszenie Kolekcjonerzy Czasu otrzymało informację o możliwości występowania w jednej z kamienic w rejonie ulic: Targowej i Marcinkowskiego, skrytki dla Żydów: http://www.kolekcjonerzyczasu.pl/2017/11/27/skrytka-dla-zydow-pradze-poszukiwaniu-prawdy/
Jak dodaje Anna Straszyńska ze stowarzyszenia Kolekcjonerzy Czasu to nie jedyna historia o której dowiedzieli się od prażan:
W dawnym Domu Pracy im. Mańkowskich przy ul. Wileńskiej 69 w czasie II wojny światowej istniała jadłodajnia dla ubogich prowadzona przez księży Marianów. Równolegle prowadzili oni tajne nauczanie. W tym właśnie domu na poddaszu miał się znajdować schowek dla ludzi pochodzenia żydowskiego. Ponoć potwierdzali to nawet współcześni księża, o mieszkańcach Pragi nie wspominając. Tenże schowek niestety nie przetrwał remontu który miał miejsce ok. 2003 roku. Został zlikwidowany i nie udokumentowany.
Warto dbać o żydowską historię Pragi, to właśnie tu zachowały się: akademik żydowski, dom sierot żydowskich, malowidła w byłych domach modlitwy, liczne ślady po mezuzach. Niestety na razie są to informacje poszlakowe, a działania historyków i pasjonatów historii takich jak ja i Kolekcjonerzy Czasu często wyglądają jak praca detektywistyczna. Wierzę, że we wspomnieniach i historiach przekazywanych z pokolenia na pokolenie może się kryć również wiele niezwykłych tajemnic i historii, a informacje te mogą pomóc w odkryciu wielu tajemnic.
Jeżeli posiadacie jakiekolwiek informację, prosimy o kontakt mailowy: kontakt@napradze.waw.pl
Dodaj komentarz